Dünyanın En Renkli Bayramları
H azır yılbaşı yaklaşmışken ve hepimiz evlerimizi ufak tefek süslüyor birbirimize hediyeler alıyorken, dünya genelinde cıvıl cıvıl kutlamalar yapılan, eğlenceli gelenekleri olan renkli bayramlar hakkında inceleme yapalım istedim. Bakalım kimler hangi bayramı nasıl kutluyor, ne giyiliyor, ne yemekler yeniyor, neler süsleniyor?
Bazıları inançlarımızla örtüşmese bile çoğumuz bu rengârenk geleneklere karşı koyamıyoruz. Kendi bayram geleneklerimizin değerini bilip yaşatmamız gerektiği dileklerimi dile getiriyor ve başlıyorum ilk maddeye.
1-Cadılar Bayramı – Halloween
Sembolü: Bal kabağı
Amerika kökenli Cadılar Bayramı hemen hemen tüm Amerika ülkesinde kutlanıyor. Yerli halk kostümler giyerek makyaj yaparak kutlamalara katılıyorlar, küçük çocuklar ise ev ev dolaşıp şeker topluyorlar.
Cadılar Bayramı, Ekim ayının sonunda Hristiyanlar arasında kutlanan, kökeni Paganlara dayanan bir gelenektir. Halloween’in kelime anlamı ‘tüm kutsalların akşamı’ anlamına geliyor. Keltler tarafından hasatın bittiği gün kutlanan bayramın en bilindik sembolü bal kabağıdır. Festival ve kutlama zamanlarında kabakların içi oyularak şekil verilir ve içlerine mum konulur. Bu görüntünün bu tarihler arasında dünyada dolaşan ölüleri korkutacağı inanışı yaygındır.
31 Ekim’de Meksika’da Ölüler Günü anlamına gelen Día del Los Muertos’u deneyimleyebilirsiniz. Dünyanın birçok yerinde de sonbaharda buna benzer ölümden ve ölülerden korku sebebiyle oluşmuş bayram bulabilirsiniz. Meksikalılar ise, bu kısa zaman diliminde ölülerin ruhlarının geri döndüğüne inanır, bu nedenle birçok yiyecek ve hediye, teklif olarak dışarıda bırakılır.
Japonlar da Batı Cadılar Bayramı geleneklerini sevip uygulayan kesimden. Her yıl bir Kawasaki Cadılar Bayramı Yürüyüşü düzenliyorlar. Bu etkinlik sırasında, etkileyici kostümler giymiş 4000’den fazla insan sokakları ele geçiriyor. Bu etkinlik o kadar popüler ki, geçit törenine katılmak istiyorsanız iki ay önceden başvurmanız gerekiyor.
2-Renklerin Bayramı – Holi
Sembolü: Renkli tozlar
Holi Hinduların baharın gelişini kutladıkları insanların ağaçlar gibi yeşil giyindiği bir bayramdır. Çocuklar daha sonra su tabancaları ile birbirlerine renkli sıvılardan fışkırtırlar. Ayrıca bambu borularla birbirlerine renkli toz üflerler. Baharı kutlamak için herkes ve ve her yer renklenir.
Holi Bayramı kış ayının son dolunayında gerçekleşir. Bu bayramın dini dayanağı Holika efsanesidir. Her yıl Holika’nın ruhu için yakılan Holika ateşiyle birlikte baharın gelişi kutlanırken iyiliğin kötülük karşısında galip geldiği inanışıyla sokaklarda dans edilir.
3-Paskalya Bayramı – Easter
Sembolü: Paskalya tavşanı ve renkli boyanmış yumurtalar.
Paskalya, Hristiyanların kutladığı halkın kiliseyi ziyaret ettiği, paskalya tavşanından yapılmış çikolatalar dağıtıldığı ve evlerde paskalya çöreklerinin yendiği bir bayramdır. Hristiyanlık dinindeki en eski ve en önemli bayram olan Paskalya Bayramı’nda aslen, İsa’nın çarmıha gerildiğinin 3. gününde dirilişi kutlanmaktadır.
Paskalya dönemi, genel olarak Mart sonundan Nisan sonuna kadar devam eder. İbranice’de Paskalya “dokunmadan geçmek” anlamına gelir. Küçük çocukları olan ebeveynler geleneksel olarak bir Paskalya hediye sepeti bırakırlar ve evlerinin Paskalya Tavşanı tarafından ziyaret edildiğini iddia ederler.
Almanya gibi ülkelerde yılbaşı ağacı gibi süslenen yumurta ağaçları hazırlanır. Paskalya dönemi öncesinde yer alan 40 günlük Lent orucununun sonucudur. Lent döneminin gelişini ise insanlar kostümler giyerek Mardi Gras etkinlikleri ve geçit törenlerinde kutlarlar.
4-Noel Bayramı – Christmas
Sembolü; Noel Baba, Çam Ağacı, Ren geyiği
Her sene 25 Aralık tarihinde kutlanan Noel’de bildiğimiz gibi İsa’nın doğum günü kutlanıyor. Kutsal Doğuş, Milat Yortusu gibi isimlerle de anılan Noel için aylar öncesinden hazırlıklara başlanıyor; renkli ışıklandırmalar, hediyeler, tebrik kartları hazırlanıyor.
Noel’in kabul edilen bir tatil haline gelmesi uzun yıllar sürmüş ve insanlar uzun süre bu bayramı kutlamamışlardır. İnsanların tereddüt etmesinin nedeni ise doğum günlerini kutlamanın bir Pagan geleneği olarak görülmesi ve Noel’in İsa’nın doğum günü olmasıdır.
Noel tatilinde birçok Amerikalı ren geyiği, elfler ve diğer mevsimsel temalarla süslenmiş gösterişli kazaklar giyer; Hatta en dikkat çekici giysilere ödüllerin verildiği “çirkin kazak yarışlarına” bile katılıyorlar. Başlarda biliçli olarak giyilen bu çirkin kazaklar ise sonrasında ironik bir şekilde bir Amerian geleneğine dönüşüyor.
Modern Noel gelenekleri, bugün hepimizin bildiği Noel Baba karakterine yavaş yavaş dönüşen Aziz Nicholas’ın hikâyesine uzanmaktadır. Dünyadaki yaygın gelenekler arasında bir ağaç süslemek, aileye Noel kartları göndermek, kurabiye pişirmek, hediyeler alışverişinde bulunmak, kiliseye gitmek ve bir ziyafeti paylaşmak yer alıyor.
5-Aziz Lucy Bayramı – St. Lucia Day
Sembolü: Beyaz önlükler giymiş kızlar
Bir üçüncü yüzyıl azizi olan St. Lucia’yı onurlandırmak için 13 Aralık’ta, İsveç’te yaşayan pek çok kız, kırmızı kuşaklı uzun beyaz önlükler giyer ve başlarında yanan mumlardan oluşan bir çelenk içinde “Lucia gelinleri” olarak gezerler. Ailelerini şarkılarla birlikte, kahve ve “Lucia kedileri” denilen safranlı çörekler getirerek uyandırırlar.
6-Venedik Karnavalı – Venice Carnival
Sembolü: Maskeler
Venedikliler Lent orucu dönemi başlamadan önce kış dönümünde maskeli balolar düzenleyerek kutlama yaparlar. Bununla birlikte baharın gelişini kutlarlar. Venedik Karnavalının çıkış noktası budur. Çeşitli kostümler giyerek ünlü Venedik maskeleri ile birlikte Lent öncesi bol sefahat sürmeyi amaçlayan balolar düzenlenir. Günümüzde ünlü Il Ballo del Doge, Ca ‘Vendramin Calergi’deki resmi akşam yemeği ve popüler Casanova Grand balosu gibi en bilindikleri oldukça pahalıdır ve biletleri hızla tükenme eğilimindedir, ancak buna ek olarak birçok ücretsiz maskeli etkinlik de yapılmaktadır.
Zamanında bu karnaval sosyal statü farklılığını yok eden sosyal bir etkinlikken şimdilerde etkinlikler de insanları sınıflandıran bir konuma geldi.
7-Bahamalıların Yeni Yılı – Junkanoo
Sembolü: Dans ve Kostümler
Bahamalılar, 26 Aralık’tan yılbaşına kadar süren bir bayram olan Junkanoo’yu adanın dört bir yanında çıngıraklarla, davullarla ve ıslıklarla gürültülü bir şekilde kutluyorlar.
1.000 kişiye kadar dans eden topluluklar, gece saat 2’ye kadar başlamayan geçit törenlerinde renkli kostümler ve başlıklar ile dans ediyorlar. En iyi dans hareketleri ve en muhteşem kıyafetler için verilen ödüller birkaç gün boyunca devam ediyor.
Lent ile ilişkili bir Katolik geleneği olan Carnival ile karıştırılmaması gereken, Junkanoo adlı son derece popüler sokak festivali farklı kökenlere sahip. Kölelerin Noel’de üç gün izin alabildiği ve bunu kutladığı 18. yüzyıldan kalma bir gelenekten evrimleştiğine inanılıyor. Günümüzde Junkanoo 26 Aralık ve 1 Ocak’ta kutlanıyor ve ayrıntılı kostümler giyen sayısız dans grubunu içeren muhteşem bir geçit töreni ile gözlerimizi süslüyor.
8-Bebek Festivali – Hina Matsuri
Sembolü: Oyuncak bebekler
Japonya’da her 3 Mart’ta her evde “Hina Bebekleri” sergilenerek, kız çocuklarının geleceklerinde sağlıklı ve başarılı olmaları için dilekte bulunulur. Kızlar için kutlanan festivalde insanlar evlerinde bulunan bebeklerle süslemeler yapar. Bu oyunlar eskiden yüksek sınıf arasında yaygın iken, zaman içinde gelenekselleşerek Bebek Festivali adını alıyor.
9-Ay Festivali – Mid-Autumn Festival
Sembolü: Fenerler, ejderhalar ve ay kekleri
Çinde ve Tayvan da kutlanan ay festivali’nin diğer isimleri ay keki festivali, sonbahar ortası festivali, ejderha festivali ve ya fener festivalidir.
Hasat mevsiminin gelişinin kutlandığı bayramda, ejder dansları yapılır, ay kekleri yenir, havaya fenerler atılır. Bunların yanında Çin halkı sokaklara renkli fenerler asarlar. Yuanxiao adlı tatlılardan bolca yenir.
Bu bayram Batı Han Hanedanı döneminde daha da önem kazanarak ülkeyi sembolize eden önemli etkinliklerden biri haline gelmiştir.
10-Sovyet Noeli – Ded Moroz
Sembolü; Ded Moroz ve Snow Maiden
Dünyadaki Hristiyan topluluğunun çoğu Noel Baba veya Aziz Nicholas’ı kucaklarken, Ruslar her yıl Slav mitolojisinden kadim bir figür olan Ded Moroz’u ağırlıyor. Büyükbaba Frost olarak da adlandırılan Noel Baba benzeri karakter Noel Arefesi’nde çocuklara hediyeler dağıtıyor. Ded Moroz, Noel Baba ile karıştırılmaması için geleneksel olarak tam boy mavi bir ceket giyiyor ve yanında torunu Snegurochka ya da Snow Maiden bulunuyor. Üç beyaz atın çektiği kızağa binme, asa taşıma geleneği ve çeşitli geçit törenleri ile yapılan kutlamalar bu bayrama eşlik ediyor.
11-Philadelphia’da yeni yıl – Mummers Parade
Sembolü; Pandomim sanatçıları ve kostümler
Philadelphia’da uzun süredir devam eden Mummers Parade, ilk olarak 1901’de başlayan sevilen bir yeni yıl geleneğiymiş. Orta Çağ’da Avrupa oyunlarında performans sergileyen kostümlü pandomimler Mummers olarak biliniyordu. Bugün, Mummers, telli çalgılar çalanlar, çizgi roman karakterleri, kadın gibi giyinmiş erkekler ve kısa müzikal şovlar yapan kostümlüler olmak üzere tamamını kapsayan ve gün boyu süren geçit töreninde performans gösteren çok sayıda kulüplerden oluşuyor. Son kategori son derece popüler.
12-Haziran Festivali – Festa Junina
Sembolü; Çiftçi kıyafetleri, Şenlik Ateşi
São João olarak da bilinen Festa Junina, yaza veda etmek ve hasat mevsiminin başlangıcını karşılamak için 24 Haziran’da Brezilya’da kutlanan bir Katolik bayramıdır. Bu maksat ile üç Katolik azizi anılır: Aziz Anthony, Aziz John ve Aziz Peter.
Aileler Festa Junina’yı kırsal, hasat temalı kıyafetler giyerek ve evlerinin önündeki sokakta şenlik ateşi yakarak kutlarlar. Haziran ayı daha soğuk bir ay olduğu için, şenlik ateşleri topluluğun toplanması için sıcak bir alan oluşturmaya yardımcı olur. Brezilya’da mısırın çoğu Haziran ayında hasat edilir; bu hasat nedeniyle Festa Junina’da yenen yiyeceklerin çoğu mısırdan yapılır.
13-Gözleme Bayramı – Maslenitsa
Sembolü: Lady Maslenitsa, Blini’ler
Maslenitsa, Mart’taki Lent perhizinden hemen önce kutlanan bir Slav bayramıdır. Gözleme Bayramı olarak da adlandırılan Maslenitsa, Rus halkının tatlıdan tuzluya kadar çeşitli malzemelerle kaplı ince krepler olan Blini’ler yediği bir hafta süren bir tatildir.
Blini’ler, dairesel şekilleri ve sıcaklıkları ile güneşi temsil ederek, kışa veda edişi ve yazı kucaklayışı sembolize eder. Maslenitsa haftası ayrıca kartopu dövüşlerini, aile toplantılarını ve topluluk etkinlikleri ile kutlanır. Haftanın sonunda, kış mevsimini temsil eden saman kullanılarak yapılmış olan bir korkuluk, “Leydi Maslenitsa” yakmak gelenekseldir.
Yılbaşında ellerinizle yapabileceğiniz çeşitli hediyeleri okumak isterseniz sizi buraya alalım.
Farklı ülkelerdeki yeni yıl gelenekleri için ise buraya.
Bir sonraki yazımda görüşmek üzere.
