Farklı Kültürlerde Yeni Yıl Gelenekleri
Yeni yıl adetleri kimi toplumlarda henüz çok yeniyken kimilerinde ise çok eski zamanlara dayanıyor. Hem yılbaşının simgesi olan hem de bir Türk geleneği olan yılbaşı ağacı süslemesiyle ilgili bakın neler öğrendim.
Henüz tek tanrılı dine geçmeden önce Eski Türkler; dünyanın tam ortasında Akçam Ağacı adında büyük bir ağaç olduğuna ve bu ağacın en tepesinin Tanrı Ülgen’nin sarayına kadar uzandığına inanırlarmış. Kutsal olan aynı zamanda ‘hayat ağacı’ olarak da bilinen bu ağaç için eski Türklerde bir adet varmış. Sadece Türkistan bölgesinde yetişen Akçam ağaçlarını kesip evlere getiriyorlar, Tanrı’nın o sene verdiği nimetlere ve güzel hayata şükretmek için ağacın dibine hediyeler koyuyor, dallarına ise seneye olan dileklerini Tanrıdan dileyerek kurdele tarzında şeyler bağlıyorlarmış. Ağacın süslendiği o günler bayram havasında kalabalık ve eğlenceli geçiyormuş.
Eski Türklerin yaptığı bu ağaç, sizce de şimdilerin yılbaşı ağacına çok benzemiyor mu? Türkler yoluyla Avrupa’ya geçen 16.yy’dan itibaren Hz. İsa’nın doğum günüyle eşleştirilen ağaç süslemesi böylelikle Almanya ve Fransa’dan sonra tüm dünyaya yayılıyor.
Peki ya günümüzde Türkiye’de yılbaşı ağacı nasıl karşılanıyor. Aslında Eski Türklere ait olan bir geleneğimizi daha Avrupa’ya kaptırmışız. Şimdi ise bize kalan şey ‘10’dan geriye saymak’.
Şimdi biraz dünyaya çevirelim gözlerimizi, bakalım farklı kültürlerde yeni yıl gelenekleri sizi şaşırtacak mı?
Çin
Cennet, cehennem, insanlık var olan tüm canlıların tanrısı Jade Emperor (Yeşim İmparator) bir gün hayvanları huzuruna çağırır ve gelen her hayvana bir yıl hediye edeceğini söyler. Daveti duyan öküz ilk gelen olur, fare ise ikinci. Fare bu duruma itiraz eder ve halk oylamasıyla ilk yılı boğanın elinden alır. Bu davete uyuyakalan domuz en son gelir ve 12. ayı alır.
Ay takvimine göre yeni yılı kutlayan Çinliler 4000 yıllık mitlerle bugüne gelen yeni yıl efsanelerine sahip. Bunlardan en çok bilineni ‘Nian’ canavarının yeniliş efsanesi. Her yıl bir kez ortaya çıkan bu canavara küçük bir çocuk maytapla kafa tutar ve canavarı korkutup kaçırır. İşte bu yüzden Çin deki yeni yıl kutlamalarında çokça havai fişek, maytap kullanılır. Bir diğer efsaneye göre bir dilenci evinin üstüne kırmızı çaputlar bağlayarak canavarı evinden uzak tutmayı başarır.
Günümüzde yeni yılda Çinliler, evlerinin kapısını kırmızıya boyar, günlerce kırmızı giyinir her yere kırmızı renk süsler asarlar. Yeni yıldan önce temizlik yapılır, tıraş olunur, saçlar kesilir. Çünkü yeni yıla girdikten sonra bunların yapılması kötü ruhların geleceği anlamına gelmektedir. Çin, kendisi ve tüm dünya için başına bela olan 2020 Fare yılını geride bırakıp 2021 Öküz yılına hazırlanıyor. Umarım dünya bir öküzün boynuzlarında değildir ve bu sene de aman düşüyoruz demeyiz.
Çinliler adına herkese 新年快乐 sin-yen-way-lu.
Japonya
31-3 Ocak tarihleri arasında Japonya’daysanız bu cümleyi ezberleyin. –Aki maşite omedetu gozaimasu-, yani ‘ mutlu yıllar dilerim’ .
Hayatları seremoniler, ritüeller dolu olan Japonlar yeni yılda iyi dilek temennilerini fazlasıyla önemsiyorlar. Sevdikleri, yakın ilişkide oldukları uzaktaysa ’nengajo’ yani tebrik kartları gönderilerek yeni yıl kutlaması yapılır, yakınında ise birlikte tapınaklara gidilir yeni yıl için dua edilir. Yeni yılın ilk iş gününde kadınlar kimono ile işe giderken, 31 aralık temizlik için son gündür.
Tüm bir yılın mutlu geçeceğine inandıkları için saatler 00:00 gösterdiğinde Japonlar kahkaha atarak yeni yıla girer. Yılbaşında bir Japon evinin kapısında asılı ipler görürseniz şaşırmayın. Pirinç sapından yapılmış kutsal iplerin kötü ruhları kovduğu inanışı oldukça yaygın. Bende Japonlara kahkahanın bol, mutluluğun daim olduğu yeni yıl diliyorum.
Yoi o-toshi o
İtalya
İtalyanlar için yeni yıl çeşit çeşit şarap eşliğinde harika sofralar demek. 13 çeşit yemek olmasının uğur getirdiğine inanan İtalyanlar domuz eti yemenin de yeni yılda uğur getireceğini düşünüyorlar. 1946’dan beri gelenek olan Tiber Nehri’ne atlamak ise maceracı İtalyanların yeni yıla giriş şekli. Piyango bileti almak için İtalyanlar da metrelerce kuyruğa giriyor. Onların Nimet ablası var mı bilemem ama harika süslenmiş sokaklarda iyiliği mutluluğu temsil eden karakterlerin kostümlerini giyip yeni yıla Roma’da girmek isteyenlere benden
Buon Anno!
İspanya
Saat 00:00 da önünüzde tam 12 adet üzüm. Yeni yılın ilk saniyesiyle birlikte 12 saniye içinde bu üzümlerin bitmesi gerekiyor. Biterse yeni yılda iyilik, zenginlik, sağlık sizi bekliyor. Bitmezse diye bir şey yokmuş, bitecek diyor İspanyollar.
Efsaneye göre Hz İsa doğduktan 12 gün sonra O’na hürmetlerini sunmak isteyen 3 kral hediyelerle Doğudan gelir. Bu günü anmak için her yıl 6 Ocak’ta Gaspar, Melkior ve Baltazar adlı 3 kral İspanya sokaklarında atlı arabalarla gezerek çocuklara hediyeler dağıtır. Nole babadan bile ünlü olan kralların geliş gününün adı Dia de Reyes.
İspanyol kültürü, bizim kültürümüze yakın olmakla bilinir ki araştırmalarıma göre onların da bir Nimet ablası varmış. Adı da Doña Manolita. Bizden farklı olarak piyangoların sonuçları; dev altın toplardan düşen numaralarla canlı yayında Colegio de San Ildefonso okulunun öğrencileri tarafından numaraların melodili bir şekilde söylenmesiyle açıklanıyor. Dev altın topu daha çok merak edenlere linki şöyle bırakıyorum. İspanya’da yılbaşı piyango çekilişi . Herkesin 12 üzümü vaktinde bitirdiği mutlu bir yıl diliyorum,
Feliz año nuevo.
Kolombiya
Yeni yılın ilk gününde Kolombiyalılar ellerinde boş valizle sokaklara dökülüyor. Kolombiya göç ediyormuş gibi görünen bu olayın tek sebebi bol bol seyahat temennisi…2020 de yaşanan bunca seyahat kısıtlamasına bakarsak geçen sene Kolombiya da bir şeyler ters gitmiş. 2021’de Kolombiya’yı örnek alıp tüm dünya yeni yıla elinde valizle mi girse…
Brezilya
Yeni yıl denilince bizim için mevsimlerden kış. Ya güney yarım kürede yeni yıla giriyorsak. 1 Ocak’ta hava 30 dereceyse yılbaşında nereye gideriz, tatilee. Brezilya’da yeni yıla girerken 7 dalganın üzerinden atlanılması, iyi şans getireceğine inanılıyor. İyi şansımızı aldık ama kötülükleri de uzak tutalım diyen Brezilyalılar yeni yılın ilk günü beyaz giyinirler. Böylelikle kötülüğün onlara uğramadığına inanıyorlar. Beyaz mayoyla 7 dalga peşinde Brezilya’da yeni yıla girmek isteyenlere
Bom Natal e Feliz Ano Novo.
Türkiye’de yılbaşı desem size, aklınıza hangi gelenekler gelir? Cevaplarınızı yorum kısmına ya da instagram adresimden Dilara Erdoğan linkiyle doğrudan bana ulaştırmanızı bekliyorum.
Ben sizi yılbaşında diyar diyar gezdirdim ancak 2021 yeni yılında tüm dünyanın evde olacağı gerçeği var. Siz de biz hala ne izlesek bulamadık diyorsanız Yeni Yıl Temalı 5 Film Önerisi yazımızı okumanızı tavsiye ediyorum. O halde herkese benden sağlık dolu
İYİ YILLAR!
