Glutensiz Beslenme ve Çölyak Hastalığı
Merhaba, hepimizin evde olduğu bu süreçte sağlığımıza her zamankinden daha çok dikkat etmemiz gerekiyor. Özellikle kronik hastalığı olanlarımız. Beslenme miz ile ilgili önem taşıyan bir hastalık olan eğer ki yakınımız da yoksa Çoğumuzun bilmediği Çölyak hastalığı ile ilgili yazmak istedim. Glutensiz Beslenme ve Çölyak Hastalığı yazımıza hoş geldiniz.
Çölyak hastalığı nedir, nasıl beslenmeli, Çölyak hastalığında önemli yeri olan Gluten nedir, hangi gıdalarda bulunur, glütensiz yiyecekler nedir gibi bir çok sorunun cevabını bu yazıda sizlerle paylaşmak istiyorum
Gluten Nedir
Gluten, buğday içerisinde yer alan ve un öz değerlerini en fazla içeren protein grubudur. Unun içerisinde yaş gluten değeri 28-32 arası ideal olup eksikliği durumunda iyi buğday ile karıştırılarak veya kuru gluten ilavesi ile istenen değerlere ulaşılabilir. Kuru gluten, buğday nişastası üreticilerinin yakın geçmişe kadar teknoloji yetersizliğinden dolayı elde edilmesi zor olan ancak bugün un sanayi, dayanıklı unlu mamüller ve balık yemi başta olmak üzere yem sanayinde kullanılan bir sanayi hammaddesi haline gelmiştir.
Kullanımının sınırlı veya kontrollu olması gerekliliği Çölyak hastalığının bu protein grubuna karşı hassasiyetinden kaynaklanmaktadır. Batı ülkelerinde hazır gıdalarda, içindekiler listesinde belirtilmesi gereken belli bir oranın üzerinde risk taşıyan alerjenlerin başındadır.
Gluten, buğday, arpa, çavdar ve onlardan elde edilen ürünlerde bulunan bir proteindir. Bazı insanlar bu proteini tolere edemiyor ve tüketimi bağırsak duvarlarında bir yıkım sürecini başlatıyor (çölyak hastaları). Çölyak’ta glutenin ince bağırsağın astarı üzerinde olumsuz etkileri vardır. Daha sonra meydana gelen bu hasar, besinlerin emilimini de olumsuz yönde etkiler. Şişkinlik, hazımsızlık, gaz şikayetleri ve baş ağrısı gibi sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Vücut tarafından çoğunlukla tolere edilen bu madde, zaman zaman bağışıklık sisteminin reaksiyon göstermesine ve bazı alerjik reaksiyonların oluşmasına yol açabilir. Glüten duyarlılığı, çölyak hastalığı, buğday alerjisi ve irritabl bağırsak sendromu gibi rahatsızlıkları olan kişilerin, glüten tüketmemesi gerekir.
Çölyak Hastalığı
Çölyak hastalığı bazı bireylerde yıllarca hiç belirti vermez veya çok hafif seyredebilir. Kişi Çölyak hastası olduğunu uzun süre fark etmeyebilir. Hastalık tipik belirtilerle başlayabileceği gibi çok hafif belirtilerle de seyredebilir.
Çölyak hastalığının insan sağlığı üzerinde önem taşıyan birçok değişimlere neden olmasından dolayı doğru teşhisi önemlidir. Teşhis yöntemlerinden kan testleri serolojik özel testler (AGA, EMA) ile ön tanı konmakta ancak kesin tanı ince bağırsak biyopsisi ile konmaktadır.
Çölyak hastalığı olan çocuklarda özellikle karın ağrısı, karında şişlik, ishal, huzursuzluk, iştahsızlık, enfeksiyonlarda artış ve gelişme geriliği, kusma, kilo alamama ve boy uzamasında yavaşlama gibi tipik belirtilerle ortaya çıkabilir. İleri yaşlarda hastalığın belirtileri daha geniş bir yelpazeye yayılır
Yetişkinlerde; karın bölgesinde öne doğru şişkinlik, yaşa göre kilo azlığı, kas zayıflığı, kansızlık, dışkıda anormallik, büyük tuvalet ihtiyacının artması, ishal, kusma, bezginlik, nedeni bilinmeyen karaciğer hastalıkları, büyüme geriliği, ağız içinde oluşan aftlar, iştahsızlık, gaz şikayetleri, eklem ve kemik ağrıları, sinirlilik ciltte kaşıntılı döküntüler görülen belirtileridir
Gluten Hangi Besinlerde Bulunur?
Bazı kişiler için sindirim sorunlarına ve çok daha ciddi sağlık problemlerine yol açan gluten özellikle arpa, buğday, çavdar gibi tahıllarda bulunur. Glutenin bulunduğu diğer besinlerin bir kısmı aşağıda sıralanmıştır:
- Ekmek başta olmak üzere simit, pide ve lavaş gibi hamur ürünleri
- Makarna, kuskus, bulgur, çorba ve hububatlar
- İrmik ve şekerlemeler
- Pasta ve kek türleri
- Malt, malt tatlandırıcısı ve malt ürünleri bulunan yiyecek ve içecekler
- Graham unu (Özel öğütme işlemi ile buğdaydan elde edilen bir un çeşididir ), fosfat unu ve doğal buğday unu ile yapılan ürünler
- Patates kızartması, cips ve işlenmiş etler
- Soya sosu, lesitin ve modifiye edilmiş gıda nişastası bulunan ürünler, Salata sosları ve soslu kuru yemişler
İşlenmiş gıdalara buğday eklendiğinden bu tür ürünlerin çoğunda gluten bulunur. Dolayısıyla glutene karşı duyarlılığı olan kişilerin, bu tür ürünleri tüketmeden önce paketin arkasındaki uyarılara dikkat etmesi gerekir.
Glutensiz Beslenme
Gluten içeren besinlerin beslenme düzeninden tamamen çıkartılmasını ifade eder. Bu beslenme düzeni Çölyak hastalığı ve gluten duyarlılığı bulunan kişiler için bir tedavi biçimi olarak tavsiye edilir. Glutensiz beslenmenin uygulanmasındaki amaç, hastalığın var olan belirtilerini kontrol altına almak ve hastaların yaşam kalitelerini artırmaktır. Yani glutensiz beslenme diyeti zayıflama amacıyla değil, tedavi amacıyla uygulanmaktadır. Glutensiz diyet için ağırlıklı ve düzenli bir beslenme planı oluşturmanız gerekiyor. Vitamin ve minerallerce zengin, bol lifli, doğal, besleyici sebze ve meyveler; bitkisel protein kaynakları olan kuru baklagiller; tavuk, balık ve et çeşitleri; yumurta, peynir, süt ve yoğurt gibi besleyici hayvansal gıdalar, glutensiz beslenmenizde tüketebileceğiniz en önemli gıdalardır.
Glutensiz Gıdalar Nelerdir?
Glutensiz beslenme de tüketilmesi gereken besinleri ve gıdalar şunlardır:
- Taze meyve ve sebzeler
- Kuru fasulye, soya fasulyesi, nohut, barbunya, mercimek gibi bakliyat çeşitleri
- Peynir, yoğurt, ayran, kefir, süt gibi az yağlı süt ve süt ürünleri
- Kırmızı et, hindi eti, yumurta, tavuk, balık ve diğer deniz ürünleri gibi protein kaynakları
- Fındık, badem, ceviz gibi işlenmemiş kabuklu kuruyemişler
- Patates, pirinç, mısır, karabuğday, kinoa, keten ve chia tohumu gibi tahıl grubunda yer alan besinler
- Mısır, soya, pirinç, patates ve fasulyeden yapılmış glutensiz unlar
- Mısır ve patates nişastası
- Tüm katı ve sıvı yağlar
- Toz, beyaz ve esmer şeker
Glutensiz Beslenmenizde Öğün ve Detoks Önerileri
Glutensiz diyetinizde sofranızda olması gereken bazı ürünleri seçerken lif bakımından zengin meyve ve sebzeler ile siz de öğünlerinizi daha farklı planlayabilirsiniz. Sizin için
Benim de yaptığım öğün listesini paylaşıyorum
- Sabah: Peynirli omlet + 1 dilim glutensiz ekmek
- Öğlen: Mercimek Çorbası + Mısır ekmeği + Yoğurt
- Ara Öğün: 1 Porsiyon meyve + 2 adet Ceviz içi + Yeşil çay
- Akşam: Haşlanmış tavuk + Sebzeli Kinoa salatası
Glutensiz beslenirken B grubu vitaminlerden ve gerekli posalardan mahrum kaldığınız için bağırsak veya hazım sorunları yaşayabilirsiniz. Bu sorunları yaşamamak için uygun detoks tariflerini öğünlerinize ekleyebilirsiniz. Bunun için 1 adet yeşil elma, 1 adet salatalık, 4-5 dal maydanoz, 1 bardak demlenmiş beyaz çay, 1/2 çay kaşığı toz zencefil, 1 tatlı kaşığı limon suyunu karıştırıp içebilirsiniz. Ve bağırsaklarınızın hızlı çalışmasını sağlayabilirsiniz.
Sevgilerimle.
Çiğdem
Diğer yazılarım için Buradan ulaşabilirsiniz. Instagram için @cgdm.ky tıklaya bilirsiniz 🙂
