Şehirlerimizin El Sanatları | Anadolu El Sanatları Bölüm 1

Şehirlerimizin El Sanatları – Anadolu El Sanatları Bölüm 1

Güzel ülkemizin birçok şehrini gezip gördükçe farkına vardığım çok güzel nerdeyse unutulmaya yüz tutmuş el sanatların dan  bahsedeceğim. Birbirinden güzel şehirlerimizin el sanatları bu yazı serisinde sizlerle olacak. Önce İç Anadolu’dan ve kendi memleketim olan Sivas’tan başlamak istiyorum.

Sivas – El Sanatları

Herkesin bildiği gibi Sivas dört  dönem geçirmiş bir ilimizdir. İlk uygarlıklar dönemi  Selçuklu dönemi, Osmanlı dönemi ve son olarak da Milli Mücadele döneminde Atatürk’ ün Cumhuriyetin temellerini  attığı dönem. Bu dönemlerden miras kalan birçok el sanatı var. Birincisi halıcılık, ikincisi ağızlık ılıktır. Bu araç sigara için yapılsa da zamanla kalem olarak da şekil değiştirip satılmaya başlandı. Bunların yanında kilim, şal dokumacılığı, bakırcılık, gümüş işçiliği, çakı bıçak yapımcılığı,  kemik tarak işçiliği ve çorap örücülüğü Sivas’ın birçok ilçesinde devam eden diğer el sanatlarıdır. Gitme şansı bulanlar için Sivas merkezde Çifte Minare içinde satılmaktadır.

Eskişehir – El Sanatları

Eskişehir, üniversite şehri olarak bilinir. Şehrin ortasından geçen Porsuk çayı ve heykelleri de şehrin güzelliğine ayrıca katkı sağlıyor. El sanatı olarak Eskişehir’de genel olarak iç Anadolu’da da yaygın olan dokumacılık, gümüş işçiliği, çömlekçiliktir. Bunların dışında en önemlisi Eskişehir in simgesi olan Lüle taşıdır. Çok zor şartlarda çıkarıldığı için beyaz altın olarak kabul edilir. Lüle taşı ilk olarak pipo yapımı ile işlenmeye başlanmış daha sonraları küpe, kolye, bilezik, biblo gibi çeşitli süs eşyaları yapımında değer kazanan bir taş olmuş.

Bir gün yolunuz Eskişehir’e düşerse Odunpazarı’nda el sanatlarının kolaylıkla bulabileceğiniz çok sayıda dükkânvar. Lüle taşından yapılmış el sanatlarından mutlaka almanızı tavsiye ediyorum. Son olarak Eskişehir’de genç kızların yapmış olduğu boncuk oyaları, tığ oyaları, mekik oyaları işlerken söylemiş oldukları manilerden bi bukle de olsa  hatırlayalım.

Mani

“ Oyalı da yazma yakışmaz mı güzele

Yana yana benzim döndü gazele

Ben ölürsem sen yârini tazele”

Zonguldak  – El Sanatları

Zonguldak bildiğimiz gibi ülkemizin taş kömür madeninin çıktığı ilimizdir. Durum böyle olunca ben de madencilik ile ilgili el sanatlarına öncelik vermek isterim. Madenci heykeli ve rölyefi, madenci feneri, masa üstü isimlik, maket kömür vagonu gibi  el sanatları ürünleri önde gelen ürünlerdir.

Devrek – Şehirlerimizin El Sanatları

Zonduldak’ın Devrek ilçesinde Demircilik, Kalaycılık, Süpürgecilik ve Bastonculuk günümüzde halen varlığını sürdürdürmekte. Bu sanatların içinde benim en çok  beğendiğim bastonculuk. Devrek  bastonlarında hammadde olarak kızılcık, akça, akgürgen, ceviz, çam, gül, döngel (muşmula), çınar, kayın, fındık, meşe, kiraz ağacı ve porsuk ağaçları kullanılıyor. Genellikle bastonlarda burma formu kullanılmakta. Bu forma uygun olduğu için yılan figürü kullanılır. Yılanın bastonun etrafında sarılmış hali gibi. Devrek’te gezerken göreceğiniz farklı figürlerle yapılmış çeşitli bastonlar bulmak mümkün. At başlı, Kurt başlı, gümüş işlemeli, sedef işlemeli bastonlar görebileceklerinizden birkaçı.

Tokat El Sanatları – Şehirlerimizin El Sanatları

Tokat denilince de ilk olarak öne çıkan Yazmacılık sanatıdır. Oyulmuş ahşap kalıplar ve çeşitli boyalar kullanılarak genellikle pamuklu, bazen de ipek kumaşlar üzerine elle çizilip resmedilerek veya basılarak yapılan bir kumaş süsleme sanatıdır. Tokat’a ait iki özgün desen vardır. Bunlardan biri “Tokat İçi Dolusu” diğeri “Tokat Elmalısı” desenleridir.

Yazmayı insanlar yıllar öncesinde sadece kapanmak için kullanırken zamanla şekil değiştirerek çeşitli yerlerde kullanıma uygun hale gelmiştir. Giyim ve ev eşyası olarak satışı yapılmakta. Örneğin elbise, perde, masa örtüsü gibi… Satış yeri olarak tarihi Tokat Taş Hanı sizler için önerebileceğim yerlerden biridir.

Nevşehir Kapadokya’da El Sanatları

Kapadokya’nın tarihi ve doğal zenginliği çağlar boyunca bölge insanı tarafından doğal malzemelerle yoğrulup bütünleşmiş ve sanata dönüşmüştür.  Çömlekçilik birinci sırada gelmekte. Sonrasında  halı (kilim) dokumacılığı,  el yapımı bebek üretimi  ve oniks taş işlemeciliği gelir. Kapadokya’nın toprak kaplarıyla (çömlek) ünlü yöresi Avanos’tur. Volkanik bir arazi üzerine kurulu olan ilçe, bir yandan Kızılırmak’ın getirdiği  çamur öte yandan yakın çevredeki  elverişli kil yatakları dolayısıyla seramik üretimi için uygundur. Çeşitli işlemlerden geçildikten sonra seramik hamuru haline getirilen yağlı kırmızı toprak atölyelerde şekil kazanır. Kapadokya’ya  gitmeyenler mutlaka gidip bu atölyelerde toprağın nasıl şekil aldığını görmelidir.

El Yapımı Bez  Bebekler – Şehirlerimizin El Sanatları

El yapımı olan ve tüm Kapadokya bölgesinde satılan bu bebeklerin en güzelleri Ürgüp ilçesine yakın Soğanlı köyündeki kadınlar tarafından yapılıyor. Bu bebekler Kapadokyalı kadınların giyim tarzını da yansıtıyor. Bez bebekleri  Kapadokya Bölgesi’nde, turistlerin yoğun olarak ziyaret ettikleri yerlerde, hediyelik eşya satan dükkanlar da bulabilirsiniz

Oniks Taşı

Oniks taşı  (Damarlı Akik) yarı değerli taş olarak da kabul edilmekte.  Oniks Hacıbektaş çevresinde yoğun olarak birden fazla rengi içerir. Renkleri; sarı, pembe, kırmızı, beyazdır. Motifleflerle işlenen ve biçimlendirilen oniks taşı kişisel süs eşyası ve ev aksesuarı yapımında kullanılır. Özellikle Hacıbektaş dergâhına bağlı kişiler arasında Teslime Taşı olarak bilinen kolyelerin yapımında kullanılmış.

Türk El Sanatları ile ilgili her şehrimizde bulunan Etnoğrafya Müzelerini de gezerek birçok yöresel el sanatlarını görme şansınız olacaktır.

Bizler Sanatımıza sahip çıkıp geleneklerimizi bizden sonraki nesillere anlatabilecek aktaracılar bırakabilmeliyiz.

Sevgiyle…

Çiğdem

Yazılarımın devamı için Burası instagram dan takip için  @cgdm.ky tıklayabilirsiniz