Kapadokya Seramik Sanatı | Zanaatın Sanata Dönüştüğü Yer Avanos
Kapadokya Seramik Sanatı| Herkese merhabalar. Aslında Kapadokya’ya dair anlatacak çok fazla şey var ve yazarken her birini ayrı ayrı saatlerce anlatabilirim. Fakat bu yazımızda seramik sanatından bahsedeceğiz.
Kapadokya’da el sanatları deyince akla Avanos gelir. Geçmiş zamanlarda Avanos’un iki temel geçim kaynağı vardı; birisi çanakçılık diğeri halıcılıktı. Eskiden çanak yapmayı bilmeyen erkeğe kız vermezler, halı dokumayı bilmeyen kızı gelin almazlarmış. Bunları bilirse nasıl olsa üretir ailesine bakar diye inanıp güvenirlermiş.
Kapadokya’dan hediyelik almak isterseniz bu tarz ürünleri Avanos’tan alabilirsiniz.
Seramik Sanatı ve Ürünler
“Kör de bilir Avanos’un yolunu, testi bardak kırığından bellidir.”
-Aşık Seyrani
Avanos’ta seramik sanatının kökeni Hititlere kadar uzanmaktadır. O günden bugüne usta çırak ilişkisi ile aynı formlar aynı desenler yüzyıllar boyu aktarılarak günümüze kadar ulaşmıştır. Günümüzde hala Hitit desenleri ve Hitit formları geçerliliğini korumakta ustalar aynı çamurdan aynı ürünleri üretmektedirler.
Avanos’ta topraktan pek çok şey üretilmektedir. Kızılırmak’ın güney yakasında beyaz toprak, kuzey yakasında ise kızıl toprak bulunuyor fakat çömlekçilikte genel olarak kızıl toprak kullanılıyor. Yıllardır kullanım amaçlı çanak ve çömlek yapılmış fakat şimdi turizm amaçlı butik üretim daha yoğun zannediyorum.
Biz zaten evlerimizde geleneksel olarak toprak ürünleri kullanırdık. Şarap, sirke yapmak için küpler, yemek yapmak için güveçler, çömlekler, su ve diğer meşrubatlar için testiler…
Testiler
Ben en çok testi suyu severim. Testide su serinlik olarak tam içme kıvamında oluyor. Benden Kapadokya’ya gelmişken testi alacaklara bir tavsiye: testinin iyisi terler. Terleyen testinin toprağı hakikidir, suyu temizler ve serin tutar. İçine su koyduğunuzda altında hafif nem olması gerekiyor. Suyu arıtan sürahi falan yerine Avanos testisi alabilirsiniz. Zaten topraktan üretilen sağlıklı bir ürün, aynı zamanda serin de tutuyor e daha ne?
Özel Bir Testi: Hitit Halkalısı
Mutlaka bir yerlerde görmüşsünüzdür, halka şeklinde bir testi. Dört parçadan oluşuyor; ayak, gövde, boyun ve kulp. Parçalar farklı zamanlarda farklı kıvamlarda yapılıp birleştirilip kurutuluyor, o yüzden işçiliği özel bir ürün, ustası da günümüzde çok az sayıda kaldı.
Hitit döneminde içeceğin muhafaza edilmesi, servis ve taşıma kolaylığı adına bu form tercih edilmiş. Dönemine göre bir bilim harikası. İçerisindeki içecek su, şarap ya da herhangi bir meşrubat olabilir. Halka kısmı omuza geçirilip, boyun kısmından tutup eğilerek içerisindeki içecek servis ediliyor. Bu servis şekli hem fiziksel olarak kolaylık sağlıyor hem de servis esnasında saygıyı ifade ediyor. Birkaç litre içecek ve kocaman bir testi; ağırlığı düşünün. O ağırlıkta bir testi için kullanım açısından muazzam bir form. Aynı zamanda içerisindeki içecek de halka formunun sağladığı hava akışı sayesinde tazeliğini uzun süre muhafaza edebiliyor.
Şöyle bir efsanesi var, çanak ustası kuzenimden öğrendim:
“4 büyük din yeryüzüne inmeden önce Hititliler Güneş’e taptıkları için testiyi Güneş’e benzetmişler. Gün doğumunda ve gün batımında dini ritüellerinde güneşin ışıkları içindeki yuvarlak boşluktan geçtiğinde testinin içindeki içeceğe güneşin gücünün geçtiğine, kutsandığına inanıyorlarmış.”
Ben gücün bilimden geldiğini düşünüyorum, ama tabi ki böyle hikâyeleri kim sevmez?
Çömlek ve Çömlek Yemekleri
Çömleğe konup ateşte pişen yemeğin tadı bir başka olur. Çömlekte sabahtan ateşe koyarlar akşama kadar tıkır tıkır pişer. Malum testi kebabımız meşhurdur. Onun dışında çömlekte ağpakla (kuru fasulye) de burada oldukça meşhur bir yöresel yemektir. Bir yemek daha var ki… Ağlarım. Çömlekte dolma. Dolmaları doldurup çömlekte akşama kadar pişirirler, akşam pişince büyükçe bir tepsinin içine çömleği ters çevirip dökerler. O dolma öyle bir lezzetli oluyor ki… Fırsat bulursanız affetmeyin, mutlaka deneyin!
Çömlek yemekleri ile ilgili ufak bir dipnot: Gitmeden birkaç saat önce sipariş etmeniz gerekebilir, çünkü pişmeleri uzun sürüyor. Hatta direk getiren bir yer varsa orada yemeyin, muhtemelen hazırı ısıtıp getireceklerdir.
Tabaklar
Seramik tabakların kullanıldığını pek görmedim ama: Çini ve bezeme açısından en gösterişli çalışmalar bunlar oluyor! Seramik tabaklar genel olarak duvar süsü, direkt masa üstü salon aksesuarı ya da testi, su takımı gibi parçaların zemini olarak kullanılıyorlar. Bir çanak atölyesine girdiğinizde her türlü çini ve seramik şovunu bu parçaların üzerlerinde görebilirsiniz! Geleneksel Hitit bezemeleri, keçiler, geyikler, balıklar, laleler, karanfiller, hayat ağacı… Geleneksel desenleri tabakların üzerinde net bir şekilde okuyabilirsiniz.
Kapadokya’da seramik deyince bu işin sonu yok, her şeyi üretiyorlar! Testiler, bardaklar, fincanlar, kadehler, tabaklar, çömlekler, cezveler, güveçler, tavalar, kâseler, küpler, mumluklar, tütsülükler, çanlar, şans topları, duvar süsleri… Sayamadığım çeşit çeşit ürün! Günlük kullanım için de, aksesuar ve süsleme için de, koleksiyon için de… Her amaca ve her bütçeye uygun ürün bulmak mümkün. Hediyelik ve hatıra için Kapadokya’dan gidebilecek en güzel seçenek.
Seramik Atölyeleri ve Galeriler
Kapadokya’da bu alanda çok çeşitli tarzlarda çalışan atölyeler görmek mümkün. Yöresel Hitit çalışmaları, geleneksel çini çalışmaları, postmodern seramik üretimleri, modern seramikler, etnik figürlü heykel-seramik çalışmaları, modern heykel-seramik çalışmaları… Herkesin kendine göre bir tarzı var. Fakat büyüleyici olan şu ki seramikle uğraşan kişi sayısı arttıkça yeni tarzlar, yeni ürünler ortaya çıkmaya devam ediyor!
Bölgede çok kaliteli ve özel işler çıkaran bir sürü atölye var fakat hepsinden bahsetmek mümkün değil, bahsedemediklerimden peşinen özür dileyeyim.
Güray Seramik Müzesi
Burası çok özel bir mekân. Burası bir yeraltı seramik müzesi. Müze 3 bölümden oluşuyor. Antik eserler salonu, Modern Eserler Salonu ve Fuaye.
Antik eserler salonunda seramik sanatının başlangıcından bu yana tarih boyunca toplanmış eserleri ve bölgede seramik sanatının tarihsel süreçteki gelişimini görebilirsiniz. Hititlerden Osmanlılara kadar özel ve değerli seramik eserleri müzede mevcut.
Modern eserler salonunda güncel ve değerli eserler sergileniyor. Devasa vazolar, testiler, tabaklar, çok özel çini çalışmaları var. Öyle çini eserleri var ki ben merak ediyorum o işçiliğe o göz nasıl dayanmış!
Fuaye alanında zaman zaman yağlıboya resim sergileri gibi etkinlikler düzenleniyor. Keyifli bir alan.
Sonunda da atölye kısmında eserlerin nasıl üretildiğini görebilirsiniz. Çamur şekillendirmeden en son boyama sırlama aşamasına kadar gözlemleyebilirsiniz. Ben seramikte akıtma tekniğini ilk bu müzede görmüştüm, zaten suluboya aşığı bir insan olarak hayran kalmıştım. Çok başarılı eserler üretiliyor. Instagram hesapları için: guraymuseum
Sultan Ceramic
Kapadokya’da yöresel, buram buram Kapadokya kokan eserlere ulaşmak için burayı ziyaret etmelisiniz. Bu atölye 4500 m2 lik yeraltı çarşısında bulunuyor, bu yüzden içerisi bana çok otantik gelir. Yöresel çanak, çömlek, bardak, testi gibi formların; yöresel boyamalar, desenler, süslemelerin en güzel örneklerini burada bulup satın alabilirsiniz. Instagram hesapları için: sultans_ceramic
Buradan sonraki atölyeler belki biraz yöreselin dışına çıkan, özgün atölyeler.
İkizler Çömlek Atölyesi – Levent & Mehmet Düzgün
Müsaadenizle İkizler’i biraz övmeliyim. Bölgede seramik adına gerçekten özveriyle, yıllar süren emekle ve birikimle çalışıyorlar. Yüksek pişirim ve odun fırını üretimleri var. Fakat buraya dair en özel olan şey şu ki: Topraklarını kendileri buluyorlar, çamurlarını topraktan kendileri karıyorlar ve sırlarını külden, taştan, topraktan yine kendileri yapıp odun fırınında yüksek ısıda pişiriyorlar… Kullandıkları çamurların, sırların formülleri yıllardır kendi bilgi birikimleri, denemeleri, çalışmalarıyla ortaya çıkmış özel formüller. Gerçek anlamda bir ekmeğini taştan çıkarma durumu söz konusu yani. Haliyle ortaya çıkan ürün kalitesi de aynı doğrultuda. Instagram hesapları için: ikizlercomlekatolyesi
Gaia Cappadocia Ceramic
Kullandıkları çeşitli çamurlar ve sırlarla özel ve özgün seramikler üretiyorlar. Ürünlerindeki malzemelerin renkleri ve akışları o kadar doğal ki ürünlere gerçekten Tanrıça Gaia’nın ruhu sinmiş gibi. Ben günlük yaşantımda ürünlerini keyifle kullanıyorum, atölyelerine de zaman zaman katılıp kendi ürünlerimi üretebiliyorum. Kendi ürettiğin bardakla içilen kahvenin tadını ben burada öğrendim. Çok güzelmiş. Instagram hesapları için: gaiacappadocia
Artevino Cappadocia – İsmail Sever, Eda Bayer
Bu atölyemiz günlük kullanım üzerine değil de, daha ziyade sanatsal çalışmalar üzerine seramik yapıyorlar. Seramik heykeller, tablolar, zaman zaman da metal heykeller çalışıyorlar. Artevino’nun atölye kısmı bir arka sokakta, burada sadece sergi alanı mevcut ama isminden de anlaşıldığı üzere burada sanat ve şarap bulabilirsiniz. Instagram hesapları için: artevino.cappadocia
Lilith Art Ceramic – Mustafa Mengi
Sadece sanat üzerine çalışan bir atölyemiz daha. Ben bu arkadaşın çalışmalarını genel olarak uçuk ve aykırı buluyorum; gotik-grotesk bir tarzı var. Parlak kırmızılar, maviler, metal sırlar ve fantastik-mitolojik figürler kullanıyorlar. Metal sır kullanımını ilk kez bu atölyede görmüştüm, çok özel ve özgün eserler ortaya çıkarıyorlar. Instagram hesapları için: mengiceramics
Kapadokya’da seramik atölyelerinin sonu gelmez tabi ki. Gelip burada bizzat görmenizi, bir atölyeye katılıp üretimini deneyimlemenizi, hiç olmazsa torna tezgâhının başına geçip şöyle bir çamura dokunmanızı tavsiye ederim.
Yine Kapadokya’nın yerlisine soracak sorularınız olursa instagramım: sahika.e
Kapadokya’da Bağcılık Kültürü ile ilgili yazımız için buraya tık tık.
Avanos Gezi Rehberi için buraya tık tık.
İyi gezmeler!
