Çatalhöyük, Magnesia, Aphrodisias Antik Kenti | Görmeniz Gereken 3 Antik Kent

Antik Kentler

Merhaba, bu yazımda sizlere antik yerleşimlerden bahsedeceğim. Çatalhöyük, Magnesia, Aphrodisias Antik Kenti.  Günümüzde çok fazla ilgi gören, tüm insanlığın geçmişi arayışa girmesiyle çok fazla merak edilen antik kentler, insanlık çağının başından itibaren hep yol gösterici bir rol üstlenmiş. Bunun yanı sıra, birçok bilimsel araştırmada da farklı analizler ortaya koymuş. Bir arkeolog olarak, yapmış olduğum seyahatlerde hangi şehirdeysem ilgili antik yerleşimleri/kentleri araştırıp detaylı bir inceleme yaparım.

Bu yaptıklarım sayesinde hem birçok bilgiye sahip olur, hem de geçmişin bize kattığı kazanımları elde etmiş olurum. Bütün antik kentlerin önemli bir değer taşıdıkları hepimiz tarafından bilinmekte. Ancak bir de dünya açısından, insanlığı milyon yıl öncesine götürerek, kendileri ile çok önceden hayata geçmiş olan bazı ipuçlarına yer veren, antik kentler de var.

Türkiye’de şuan, yapılan araştırmalara göre 119 antik kent bulunuyor.

Bunlardan bazıları şuan inceleme aşamasında olup, bazıları gün yüzüne çıkarılmış, bazıları ise halen keşfedilmeyi beklemekteler.

ÇATALHÖYÜK

MAGNESİA ANTİK KENTİ

Magnesia Antik Kenti, Aydın İli, Germencik İlçesi, Ortaklar Bucağı’na bağlı Tekin Köyü sınırları içinde, Ortaklar-Söke karayolu üzerindedir. Kent efsaneye göre Thessalia’dan gelen Magnetler tarafından kurulmuştur. Apollon’un kehaneti ve yol göstermesi üzerine Anadolu’ya gelen Magnetler’in kurdukları ilk Magnesia’nın yeri bilinmemektedir. Diodor, Menderes Nehri’nin sürekli yatak değiştirip taşması sonucu meydana gelen salgın hastalıklar ve Pers tehlikesine karşı Atinalı Thibron’un kenti M.Ö. 400-399 taşıdığını yazmaktadır. Büyük bir olasılıkla Thibron yeni bir kent olmaktan çok, Magnesia kenti sakinlerini bugünkü Magnesia’nın eteklerinde Thorax (Gümüş) Dağı’nın eteklerinde Leukophyr’e getirmiş ve orada korumuş olmalıdır. Bu nedenle bugünkü Magnesia’ yı da daha sonraki bir dönemde kurulmuş saymak doğru olacaktır.

Yeni Magnesia çevresi surla çevrili, yaklaşık 1300×1100 m2 bir alanı kapsayan, ızgara planlı cadde ve sokak sistemine sahip bir kentti. Priene, Ephesos ve Tralleis üçgeni arasında ticari ve stratejik açıdan önemli bir konuma sahipti. Magnesia’nın zamanımızdaki ünü; tasarım ve uygulamalarıyla günümüze kadar ulaşmış olan Mimar Hermogenes’ten kaynaklanmaktadır. Antik yazar, Mimar Vitruvius’a göre Hermogenes, Pseudodipteros tapınak planını ve sütun aralıklarına göre tapınak tiplerini belirleyen ilk mimardır. Vitruvius ayrıca Hermogenes’in baş eserinin Magnesia’daki Leukophryne Tapınağı olduğunu da söylemektedir. Hermogenes bu tapınağı arkaik döneme ait ilk tapınağın yıkıntıları üzerine Hellenistik dönemde inşa etmiştir. Tapınak İon düzeninde  Anadolu’nun Helenistik dönemdeki dördüncü büyük tapınağıdır.

KUTSAL ALAN

1994-2001 yılları arasında Artemis kutsal alanında yürütülen kazı çalışmaları sonucunda tapınağın önündeki Altar ile Agora arasında mermer döşemeli tören alanı ortaya çıkartılmıştır. Tören alanı çevresi boyutları 3 m.ye ulaşan tanrı kabartmalarıyla kaplı olup, önünde kurban halkaları yer almaktadır. Törenlere katılacak dernek yada grupların duracakları yerleri belirten “Topos” yer yazıtları, alanın iki yanını sınırlayan döşeme blokları üzerinde yer almaktadır. Kutsal alanı çevreleyen Stoa’dan bölümler ortaya çıkartılmıştır. Magnesia’nın diğer önemli yapılarından biri de bugün mil altında kalarak ortadan kaybolmuş olan Agora‘sıdır. Agora‘ya, Artemis kutsal alanından kutsal bir kapıdan girilir. Propylon tümüyle ortaya çıkartılmıştır.

Agora 26 000 m2‘lik boyutu ve 414 sütunu ile dönemin en büyük çarşıları arasında yer almaktaydı.

Magnesia’da eski çalışmalarda Bizans dönemine ait olduğu düşünülen yapının, 1989-2001 yıllarında yapılan kazı çalışmaları sonucu Homeros’un “Odyseia” adlı eserinden tanıdığımız köpek bacaklı Skylla’nın macerasını anlatan kabartmalarla betimlenmiş başlıkların kullanıldığı Roma dönemine ait “Çarşı Bazilikası” olduğu anlaşılmıştır.

APHRODİSİAS ANTİK KENTİ

Aydın ili, Karacasu ilçesi, Geyre Mahallesi sınırları içinde yer alan Aphrodisias Antik Kenti, Menderes (Meander) Irmağı’nın bir kolu olan Dandalaz (Morsynus) Çayı’nın oluşturduğu bereketli vadide, denizden yaklaşık 600 metre yükseklikte bir plato üzerinde yer almaktadır. Tarih boyunca, içinde bulunduğu nehir havzasının doğal özelliklerinden beslenen kentin Antik Dönem’deki en büyük zenginlik kaynağını ise kentin kuzeyinde, Babadağ eteklerinde yer alan mermer ocakları sağlamıştır.

Octavian’ın Favori Şehri – Aphrodisias Antik Kenti

Yerleşim tarihi MÖ 5. bin yıl ortalarına kadar uzanan Aphrodisias, MÖ 6. yüzyılda küçük bir köy görünümünde iken, MÖ 2. yüzyılda Menderes Vadisi‘ndeki yoğun şehirleşme döneminde kent devleti (polis) statüsü kazanmıştır. MÖ 1. yüzyılda Roma ile yakın ilişkilere sahip olan Aphrodisias, daha sonra Roma İmparatoru olarak Augustus unvanını alacak olan Octavian tarafından “Tüm Asya’dan kendime bu kenti seçtim.” sözleriyle koruma altına alınmış ve Roma Senatosu tarafından MÖ 39 yılında vergi muafiyeti ve özerklik gibi ayrıcalıklar tanındıktan sonra hızla gelişmeye başlamıştır.

Aphrodisias Antik Kenti arkeolojik önemi, Geç Helenistik Dönem’den Roma ve Bizans dönemlerine kadar süren yoğun bir fikir ve değer alışverişini gözler önüne seren, büyük ölçüde mermerden inşa edilmiş yapıların ve bunlarla ilişkili kabartma ve yazıtların istisnai ölçüde iyi korunmuş olmasından gelmektedir.

Aphrodisias, MS 1.-5. yüzyıllar arasında bütün Akdeniz dünyasında büyük üne kavuşan, başta Roma olmak üzere, İmparatorluğun dört bir yanında imzalarını taşıyan eserleri bulunan heykeltıraşlar yetiştirmiştir. Mermer ocaklarının kente eşine az rastlanır derecede yakın olması, Aphrodisias‘ın mermer heykel sanatı için yüksek kaliteli bir üretim merkezi haline gelmesinin önemli bir nedenidir. Bu özelliği sayesinde Roma İmparatorluğu’nun Asya Eyaleti’nde, dönemin mermer sanatı ve mimarisinin tüm yönleriyle araştırılıp anlaşılmasını sağlayan kentlerden biri olmuştur.

Antik kentler her ne kadar geçmişe dair izler taşısa da bizleri geleceğe de hazırlayan birer metot değerindedir. Önemini anlayarak ve her bir simgenin anlamını kavrayarak yapılacak olan kültür gezilerinde her konu da bir fikir sahibi olarak ilerleriz. Bir sonraki yazımda görüşürüz. Dara Antik Kenti Videosu için; Tıklayın

Ayrıca Aydın’la ilgili bir diğer yazımızın linkini sizler için şuraya bırakıyorum. Tarih ve Deniz Kokan Egenin İncisi Şehir – Aydın Gezi Rehberi

Bol Seyahatler