Ülkemizde ve Dünya da uzun yıllar ayakta ve kalmış birçok tarihe tanıklık etmiş taş köprüler bulunmakta. Türki de ise en popüler olan kemerli taş köprülerdir. Bir birinden farklı mimarisi ile efsanelere konu olmuştur ülkemizdeki taş köprüler.
1. Cendere Köprüsü | Adıyaman
Kommagene Uygarlığına ait birçok tarihi değeri bünyesinde barındıran Adıyaman’da, 300’den fazla tarihi ve kültürel mekan bulunuyor. Nemrut Dağı, Perre Antik Kent, Eski Kahta Kalesi (Yeni Kale), Karakuş Tepesi gibi mekanlar bunlardan sadece bir kaçı. Bunlara ek olarak 2023 şubat ayında yaşanan depremden etkilenmeyen ve halen sapa sağlam ayakta duran Cendere Köprüsü, Roma Köprüsü veya Septimius Severus Köprüsü olarak da bilinir.
Antik Cabinas (Cendere) Çayı üzerinde yer alıyor. Köprü devasa bir kanyondan akan çayın iki tarafını birleştirdiği için bu isim verilmiştir. Kâhta İlçesi’nden Nemrut Dağı’na doğru giderken ve Karakuş Tümülüsü’nü geçtikten yaklaşık 10 kilometre sonra Sincik-Kocahisar yol ayrımında bulunuyor. Köprü, Roma İmparatoru Septimius Severus’un (MS 193-211) emriyle o tarihte Samsat’ta (Somasata) karargâh kuran XVI. Lejyon tarafından yaptırılmış.
Cendere Köprüsü, Antik Roma mimarisinin muhteşem bir anıtsal örneğidir. Biri ana kemer ve biri tahliye kemeri olmak üzere iki kemerden oluşan köprü her biri tonlarca ağırlıkta olan düzgün kesme taşlardan yapılmış. 7 metre genişliğinde, 30 metre yüksekliğinde ve 120 metre uzunluğunda olan köprünün en ilginç mimari özelliği ise harç kullanılmadan yapılmış olması. Köprü, her iki tarafından rampa biçiminde yükselerek orta kısımda birleşiyor. Bu özellik köprünün hem statik olarak dayanıklılığını artırmakta hem de köprüye anıtsal bir görünüm kazandırıyor.
Bir diğer önemli özelliği ise yaklaşık 2000 yıl boyunca kara yolu taşımacılığının yapıldığı dünya üzerindeki en eski köprü olması. 1980’li yıllarda yeni köprü yapılınca bu köprü trafiğe kapatılarak sadece yaya geçişine izin verilmiş.
2. Eğri Köprü | Sivas
Eğri köprüye neden böyle denildiği tam olarak bilinmiyor olsa da köprü için halk arasında birçok rivayet dolaşmakta. Kimine göre Kızılırmak suyu çok şiddetli olduğundan ve suyun şiddetini kesmek için dalga kıran görevi yapabilmesi adına köprü Eğri olarak imar edilmiş.
Kimine göre ise ve en yaygın bilinen rivayet olarak; zamanın birinde bir usta ile onun bir çırağı varmış. Bir ara ustası ile arası açılan çırak ustasının yanından ayrılmış ve bu köprünün yapımını üzerine almış. Köprünün yapımı ilerlerken ustasına haber ulaşmış. Durumu merak eden usta gizlice oraya gelip köprüyü incelemiş, beğenmiş ve çırağı karşısına alıp şu dörtlüğü söylemiş:
“Usta idik olduk şakirt
Al bardağı suya seyirt
Hiç nazardan korkmadın mı?
Köprünü eğri çevirt”
Ustasının bu sözleri üzerine çırağın nazardan korumak için köprünün kalan kısmını eğri yaptığı rivayet ediliyor. Tam olarak ne zaman yapıldığı bilinmese de yaklaşık 800 yıl önce olduğu tahmin ediliyor. Selçuklular zamanında İpekyolu üzerine yaptırılan bu köprü, eski adıyla ‘Bağdat’ köprüsü, yüzyıllardır gizemini koruyor. Kesme taştan yapılan, 18 kemeri bulunan, 179 metre uzunluğa ve 4 metre 60 santim genişliğe sahip olan Eğri köprüye ait 1802 yılına ait bir kitabesi de bulunmakta.
3. Sevdaluk Köprüsü | Şenyuva – Rize
Köprü, Çamlıhemşin – Çat yolu üzerinde, Fırtına Deresi üzerinde yer alıyor. Kâgir olarak inşa edilen köprü iki mesnetli kemer köprüdür. Tek gözlü ve kemerli olan köprüde moloz taş ve kesme taş kullanılmır. Kemer kısmında kesme taş kullanılırken diğer kısımlarında moloz taş kullanılmıştır.
Rize’nin en eski köprülerinden olan Şenyuva köprüsü, Hicri 1107 (Miladi 1696) yılında inşa edilmiş. Köprünün uzunluğu, 54 metre, genişliği ise 2 metre. Köprü hakkında anlatılan hikayeye göre, köprü inşa edilirken aşıkların aşklarını ispatlamak için birbirlerine sevdalarını bağladıkları bir halka atmaları gerekiyormuş. Eğer halka karşıya geçerken düşmezse, aşkları sonsuza kadar sürüp gideceğine inanılırmış.
Sevdaluk Köprüsü, doğal güzellikleriyle de kendine hayran bırak taş köprüler arasında yemyeşil doğa içinde bulunan bir köprü. Büyüleyici bir manzaraya sahip. Fırtına Deresi üzerine konumlandırılmış olan köprü, köpüren derenin suları üzerinde kartpostallık bir görüntü sunuyor.
4. Çanlı (Cilandiras) Köprü | Uşak
Çanlı Köprü, kitabesine göre 1255 yılında Sipahsalar Şecauddin adında bir kişi tarafından yaptırılmış. Uşak Nehri üzerine büyük taşlarla yapılan köprünün eni 3 metre, uzunluğu 8 metre, yüksekliği 5 metre.
Turizm bakanlığı tarafından kültürel miras olarak koruma altına alınarak turizme kazandırılmış. Tek gözlü ve ampir üslupta kemer. Selçuklu Devleti zamanına ait. Clandras
5. Irgandı Köprüsü | Bursa – Ülkemizde Bulunan Kemerli Taş Köprüler
Osmanlıların tek arasta köprüsü olan bu taş köprünün, II. Murad zamanında, 1442 yılında, Irgandı Ali oğlu tüccar Hoca Muslihuddin tarafından, Hacı İvaz Paşa’nın vakfiyesinde şahit gösterdiği Abdullah oğlu Timurtaş’a yaptırıldığı düşünülüyor.
Üzerinde çarşının olduğu dünya üzerindeki 4 ünlü köprüden biri. Lofça Osma Köprüsü – Bulgaristan, Floransa Ponte Vecchio Köprüsü – İtalya, Venedik Rialto Köprüsü – İtalya diğer 3 körpü
Celali ayaklanmalarının ardından, 1640 yılında Bursa’ya gelen Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde, köprünün üzerinde 200 dükkanın bulunduğu belirtilmekteyse de gerçekte köprü üstünde her iki tarafta 16 adet olmak üzere 32 dükkanın yapılmış olduğu, bunlardan kuzeydoğu ucundakilerden birinin mescide ayrıldığı, köprüyü taşıyan tek kemerin iki yanında ahır ve depoların bulunduğu biliniyor.
Günümüzde üzerinde bulunan dükkânlar sedefkarlıktan çiniciliğe el işçiliğinin en güzel örneklerini sunan zanaatkar esnafa ev sahipliği yapıyor. Köprünün yapılmasıyla ilgili bir başka rivayete göre. “Orhan Bey döneminde bir savaşçının bu kayalardan ses gelmesi nedeniyle düşman sanıp kılıcını kayaya vurması sırasında ‘ırgalayarak’ yani hareket ederek oradan bir hazine çıkmış. Savaşçı bu hazineyi Orhan Bey’e götürmüş. Orhan Bey de bu paranın ona ait olduğunu belirtip bir hayır yapmasını önerdiği, onun da bu durum üzerine köprüyü yaptırdığı söylenir” Bursa Gezi Rehberi
Sevgiler
